Voorgenomen verschilligheid

Zo was het jaar weer bijna voorbij. Een uitgelezen moment om de balans op te maken. Wat deed ertoe? Waar ging het eigenlijk over? En voor wie zich bewust doelen heeft gesteld: wat is daarvan terecht gekomen?

Afgelopen zomer heb ik mezelf uitgedaagd met het starten van dit blog. Inmiddels is daar goed de klad in gekomen, en deze bijdrage lijkt die constatering alleen te bevestigen. Elke zin moet uit de klei worden getrokken, schiet niet op. Toch is het starten van deze schrijfsels voor mij één van de memorabele momenten van afgelopen jaar. Deed dit ertoe dan? Ik denk het wel. Het is goed om mijn gedachtenstroom richting te geven, een onderwerp te kiezen die me na aan het hart ligt, me bewust te worden van mijn visie daarop, en daar een lopend verhaal van te maken. En waarom?

Afgelopen jaar stond ook in het teken van de verkiezingen en de vorming van een nieuw kabinet. De PVV werd uit het verdomhoekje gestemd, het CDA werd weggevaagd, PaarsPlus bleef haken achter een paar piketpaatjes, "Gedoogregering' werd woord van het jaar. Ik heb als medeauteur van Liberale Media regelmatig tegenwicht proberen te geven aan de al dan niet liberale geluiden ter rechter zijde. Op een gegeven moment heb ik vooral uit tijdgebrek afgehaakt.

Ik heb veel geleerd op dat podium. Om te beginnen dat "liberaal" en "rechts" bepaald niet onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. GroenLinks en D66 lijken zich de laatste tijd liberaler op te stellen dan de VVD. In rechtse kringen wordt "liberaal" vaak als volgt beleden: "doe wat je niet laten kunt, maar val mij er niet mee lastig". Zie verder de bijdragen op Liberale Media.
Een andere les: dat links en rechts allebei even hard de plank mis kunnen slaan. En dat dat goed is. Vallen en opstaan, voortschrijdend inzicht, dat zijn onmisbare ingrediënten van een gezond politiek klimaat.

De belangrijkste les voor mij is wel dat elke goed beargumenteerde mening van belang is. De PViVisering van de samenleving vind ik een kwalijke zaak. De polarisering die die club teweeg heeft gebracht heeft echter één positief gevolg: we zijn minder onverschillig geworden.

Kom ik terug op mijn vraag: waarom zou het goed zijn hier te blijven schrijven? Omdat ik me liever verwonder over het één en me groen en geel erger aan het ander, dan dat het me allemaal om het even blijft. Ik wil dat wat ertoe doet er ook voor mij toe blijft doen. Ten strijde tegen de onverschilligheid, te beginnen bij die van mezelf!

Zo, het voornemen staat. Nu alleen nog de zelfdiscipline.

Verbroken stilte

Het is een mooi maar schaars goed geworden, stilte. Waar in Nederland vind je nog plekken waar je werkelijk niets meer hoort, al is het maar voor even? Plekken zonder storend geluid zijn tegenwoordig net zover te zoeken als totale duisternis. Zelfs als niks je meer opvalt blijkt er, als je erop let, een continu achtergrondgeruis aanwezig te zijn.

Gelukkig kun je, waar nodig, wel je best doen om het zo geluidloos mogelijk te maken. Mark Rutte heeft niet eens zoveel moeite hoeven te doen om dat voor elkaar te krijgen. Aanhangers van de VVD hielden spontaan zelf al hun adem in bij de gedachte aan het beloofde premierschap. Er was wel een Weisglas die even wat piepte, en een Winsemius die van zich liet horen, en later een Voorhoeve die vertrok. Maar bij gebrek aan weerklank was zelfs dat vertrek er uiteindelijk een met stille trom. Rutte riep iets in de trant van "de VVD en Voorhoeve waren al langer uit elkaar gegroeid", en daarmee was de kous af.

De VVD leek zich de afgelopen periode angstvallig een zelfcensuur op te leggen die in liberale kringen zijn weerga niet kent. En het is bijna niemand opgevallen. Zoiets werkt sluipend: wie niks hoort, weet ook niet wat hij mist.

Als oplettende rot in het vak en luis in de pels heeft Winsemius nu toch weer de rol op zich genomen van verontrust liberaal. Hij verwijt Rutte nu openlijk "oude politiek" te bedrijven:

„Het niet serieus nemen van achterbannen is een van de hoofdoorzaken van de verwijdering tussen politiek en burger. Het is, zeker binnen een liberale partij die hecht aan een kleurrijk palet van meningen, ook een zonde.”

Misschien had Winsemius zich braaf koest gehouden als Rutte zich zelf aan zijn radiostilte had gehouden. Eén opmerking, toen de onderhandelingen tussen VVD, CDA en PVV mislukt leken, sprak echter luidkeels boekdelen: "Rechts Nederland zou zijn vingers aflikken" bij de tot dan toe gemaakte afspraken tussen de drie partijen.

VVD had zich bij monde van Rutte dus geïdentificeerd met een likkebaardend "rechts Nederland". Winsemius is alvast één VVD'er die zich daar vanuit zijn liberale standpunten niet in kan vinden. Ik hoop met hem dat er meer zullen volgen die hierover eindelijk hun stem zullen verheffen.

Dit artikel is eerder verschenen op www.liberalemedia.nl.

Ideologie is gevaarlijk mensenwerk

Men neme een maatschappelijk probleem. Honger, armoede, onderdrukking, opwarming van de aarde, u kent ze wel. Iemand met ideeën en een zekere geldingsdrang laat vervolgens van zich horen. Op de kansel, in de krant, op kleitabletten of perkamentrollen. Enkele faciliterende middelen zijn meegenomen. Een gunstige tijdgeest, morrend volk, erkenning van reis-, of vakgenoten die met deze ideeën aan de haal gaan. We gaan van nu af aan alles anders, beter aanpakken!

Veel (afsplitsingen van) ideologieën of religies beginnen hun prille bestaan op deze manier. Daarbij moet opgemerkt worden dat het oorspronkelijke gedachtegoed van kamergeleerde of godsdienstfanaat - ingebed in de problemen van die tijd - vaak aanmerkelijk gedetailleerder, genuanceerder en complexer is dan de versie die door de massa wordt geadopteerd. Boekenplanken vol wijsgeren worden handzaam gereduceerd tot kreten als "vrijheid van meningsuiting", "Jezus leeft" of "vrijheid, gelijkheid, broederschap".

Uiteraard gaat bij die overgang van rijke theorie naar gebruik in de praktijk veel inhoud verloren. Er zou weinig van beleid terecht zou komen als iedereen zich tot in detail in die ideologieën zou verdiepen. Gelukkig hebben we partij-ideologen, imams, rabbi's en pastoors die een soort brug kunnen slaan tussen de rijke bron en het alledaagse leven.

Toch blijkt er onderweg regelmatig iets mis te gaan, vaak met dramatische gevolgen. De geschiedenis kent daar veel voorbeelden van, zoals de Spaanse inquisitie en het Stalinistische regime. Ook de recente kredietcrisis is een voorbeeld waarbij een ideologie (het liberalisme, vertaald naar de vrije markteconomie) is doorgeslagen.

In blind vertrouwen op onze ideologie geven we blijkbaar bij herhaling teveel regie uit handen. Exemplarisch zijn de recente ondervragingen van topbankiers en economen over de kredietcrisis. Dit zijn de bruggenbouwers tussen theorie/ideologie en praktijk van de huidige financiële wereld. Op grond van hun kennis van zaken hebben we ze zelf hun autoriteit verleend. Die macht blijkt gevaarlijk te zijn.

We moeten niet vergeten dat ook ideologen mensen zijn. Macht maakt blind. Zodra iemand zichzelf gaat zien als profeet en zijn afkomst vergeet gebeuren er rare dingen. Onze bruggenbouwer verliest het contact met zowel de bron (de oorspronkelijke ideologie, religie) als met de praktijk. Hij vertrouwt op zijn kennis van zaken, krijgt geen tegenspraak, en vergeet zijn ideeën te toetsen aan de bron en aan de veranderende maatschappij. Zonder het zelf te beseffen volgen we een kapitein die blind vaart op zijn haperend kompas.

Het is daarom van groot belang om macht en autoriteit ontleend aan kennis van zaken kritisch te blijven beoordelen. In de Nederlandse politiek is dat al vrij gebruikelijk. Gelukkig kennen we een meer-partijen stelsel, en ook binnen de meeste politieke partijen wordt goed geluisterd naar kritiek uit eigen geledingen. Binnen veel religies, maar ook binnen het bedrijfsleven schort het daar nog wel eens aan. Ik pleit ervoor om ook daar ruimte te maken voor twijfel, een gezond wantrouwen en plaats voor dissidente geluiden.

Einde gesprek

Het lijkt nog zo kort geleden. Je kwam op school en wist dat een groot deel van de klas ook had gekeken naar "Dit is Adriaan van Dis", "Een uur Ischa" of "Van Kooten en De Bie" (later "Keek op de week"), of die conference van Freek de Jonge. Dat was soms keihard lachen, maar je werd ook diep verontwaardigd of oprecht beschaamd, soms zelfs geschokt. En daar werd lang over nagepraat. Zoiets als wegzappen bestond nog niet.

Afgelopen donderdag meldde Jan Benjamin in het NRC dat surseance van betaling is aangevraagd voor "Het Gesprek". Geen groot sociaal drama, zo wordt het gemeld, slechts enkele vaste medewerkers zullen worden ontslagen. Het was misschien wat naïef te veronderstellen dat je een tv-zender in de lucht kunt houden met louter interviews, zo wordt nu gesteld door de initiatiefnemers.

Zover is het inmiddels dus gekomen. Van twee zenders naar een pakket van ruim 50 zenders. Films, spelletjes, sport, muziek, voor ieder wat wils, zapt u maar. Schokkende beelden zien we liever niet, hoewel het ons eigenlijk niet meer zoveel doet. Praatprogramma's mogen heus ook wel zo af en toe, mits niet langer dan zo'n 10 minuten per gast, en dan liefst wel met een leuk koppie.

Soms verlang ik erg terug naar die twee zenders van toen.

Moois in beeld

De afgelopen dagen heb ik me hier vooral gericht op politieke, filosofische en maatschappelijke onderwerpen. Ondertussen heb ik ook andere indrukken opgedaan en foto's gemaakt, waarvan hier een kleine selectie.

Tijdens een wandeling door Haarlem kwam ik dit hofje tegen. Het Hofje van Bakenes, is het oudste hofje van Nederland. Het stond er al in 1395! Het zou dus zomaar kunnen dat mijn bet-bet-bet-bet-bet-bet-bet-bet-bet-bet-overgrootmoeder daar gewoond heeft.

Later bezocht ik het Teylers museum. Dit het enige museum in Nederland dat sinds 1784 ononderbroken voor het publiek geopend is geweest. Pieter Teyler had de opvatting dat kunst en wetenschap beide nodig zijn om kennis te verwerven. De bonte verzameling fossielen, wetenschappelijke instrumenten, schilderijen, prenten en munten deden me even proeven aan dat gretige gevoel van de Verlichting dat er nog zoveel te ontdekken valt.

De volgende dag heb ik het GEM in Den Haag bezocht, nadat ik eerder een recensie had gelezen over de tentoonstelling daar. David Schnell (1971) is een Duits kunstenaar. Hij is gefascineerd door het ingrijpen van de mens in het landschap.
In zijn schilderijen maakt hij gebruik van een duizelingwekkende beweging en snelheid die is geïnspireerd door special effects in films en computer games. Veel doeken zijn, achteraf geschat, zo'n 3 bij 5 meter groot. Ik stond echt even met mijn ogen te klapperen toen ik een zaal binnenkwam met een tiental doeken van dat formaat.
Nog leuk detail om te vermelden: met Gimp het ik de lens-vertekening weggewerkt en het perspectief weer kloppend gemaakt, waardoor deze foto's nu wat weghebben van ansichtkaarten.

Tot slot nog een foto uit de tuin. Een ordinaire vlieg. Hij bleef mooi zitten zonnen op een Hop-blad. Het blijft lastig om zo'n klein beweeglijk beestje uit de losse hand scherp op de foto te zetten. Van de tien pogingen was dit de beste.

Vrijheid van lastig vallen

Het streven naar vrijheid van meningsuiting is niet vrijblijvend.

"Ik denk dat we de vrijheid van meningsuiting moeten huldigen door goed naar die meningen te luisteren. Anders ondermijnen we diezelfde vrijheid. Een mening zonder betrokkenheid van de toehoorder is als een roepende in de woestijn."

Deze stelling heb ik gisteren geponeerd op Liberale Media. Het heeft een boeiende discussie opgeleverd. Hierbij nodig ik u uit om via bovenstaande link deze discussie te volgen en er aan deel te nemen.

Cool, naar het museum!

"Wat een grappig ouderwets pin-apparaat!" De jonge vrouw voor me in de rij was duidelijk geamuseerd om wat er inderdaad uitzag als een bakbeest van een automaat. "Nee mevrouw, deze heeft grote cijfers, speciaal voor oudere mensen". De vrouw achter de kassa van het Haags Gemeentemuseum, zelf ook de jongste niet meer, legt met lede ogen uit dat het museum vooral oudere bezoekers ontvangt. Hoewel er alles aan wordt gedaan om ook jongeren te trekken. Zo is het hele souterrain nu ingericht als permanente tentoonstelling voor het middelbaar onderwijs. Een prachtige bonte verzameling van prikkelende kunst die uitnodigt tot actieve deelname en vragen oproept, zonder verklarende bordjes.

Mooi gevonden, lijkt me goed dat musea zich blijven vernieuwen en zoeken naar manieren om publiek te blijven trekken. Toch heeft het ook iets verontrustends. Het is hetzelfde fenomeen als waar de kwaliteitskranten en omroepen mee kampen: alles moet tegenwoordig in snelle, hapklare brokken worden aangeboden, anders zapt of klikt het publiek al snel verveeld door. "Het jongere publiek", had ik eerst staan, maar dat mag tegenwoordig wel worden gegeneraliseerd naar "het publiek". Zelf had ik ook al veel te lang geen museum meer bezocht. Nu heb ik een museumjaarkaart, als stok achter de deur.

Wordt het niet tijd dat de "trage media" van beeldende kunst, klassieke muziek, literatuur, en kwaliteitsjournalistiek de handen ineenslaan en samen een vuist maken tegen de macht van de snelle middelmaat? Zolang we ons er niet bij neerleggen dat die strijd gestreden is heeft dat nog wel kans van slagen. We laten ons nu eenmaal graag verleiden, zelfs met cultuur, mits op een aantrekkelijke manier gebracht.

Naschrift: Ik lees net op de cultuurblog van het NRC, door Sandra Smallenburg, dat de PVV in Den Haag jacht maakt op cultuursubsidies. Wonderlijk hoe zo'n partij, die prat gaat op "onze" eigen cultuur, die zelfde cultuur verdacht wil maken.

Informeel overleg

Hoe zouden die eerste ontmoetingen zijn verlopen? Mark Rutte, groeiend in zijn rol van aankomen premier, weet dat hij het ijs zal moeten breken. "Een moslim en een christen lopen door de Kalverstraat... " Rutte, weer even als de studentikoze kwajongen. En het werkt, Verhagen en Wilders lachen als Limburgse boeren met kiespijn. Elkaar gevonden in een gedeelde bron van ergernis. Zoiets, misschien.

Het is natuurlijk een ietwat te makkelijk excuus om achterkamertjespolitiek te bedrijven, "informeel overleg". Maar in dit geval waarschijnlijk ook noodzakelijk. Want ondanks het gretige verlangen van PVV en VVD om samen met het CDA tot een rechtse regering te komen, is het wederzijds wantrouwen groot. Officiële statements tussendoor zouden maar media-aandacht kunnen genereren. En dat gaat een eigen leven leiden. Bovendien, wat valt er te zeggen, die eerste dagen? "Na de vierde gang hebben we elkaars hand vast gehouden en een lied ingezet". Kun je niet mee aankomen. Wantrouwen wegnemen kost tijd. Waarschijnlijk is er nog weinig inhoudelijks aan bod gekomen.

Hoe anders is dat overleg verlopen in de verkenning van de paars-plus variant. De sfeer zat er meteen in met die droppot op tafel en de aanstekelijke humor van Femke Halsema. Ook dat overleg moest binnenskamers blijven, en dat gebeurde. Met moeite, want o, wat zaten met name Pechtold en ook Halsema te popelen om hun Twitter-volgers op de hoogte te houden. Het enthousiasme straalde er ook achter de schermen nog vanaf.

Dat de VVD het uiteindelijk op financiële gronden toch heeft afgeblazen vind ik te betreuren. Het is niet anders. Toch denk ik dat we het kind niet met het badwater weg moeten gooien. Ik stel voor dat - ook als een andere regering al lang een feit is - dit informele paars-plus overleg wordt voortgezet. Ergens in een bruine kroeg bijvoorbeeld. Waar, wat en wanneer, dat hoeft niemand te weten. Gewoon, gezellig bijkletsen. Met humor. En, afgeschermd van het journaille, met volledige vrijheid van meningsuiting. Volgens mij komt dat uiteindelijk een progressief liberaal beleid ten goede.

Zomergasten

Gisteren ook zomergasten gezien? Leuk is dat, geeft meteen weer dat saamhorige gevoel van toen er nog twee televisienetten waren. Dat je er geheid de volgende ochtend over na kon praten. Op twitter werd dat gevoel versterkt, met veel enthousiast commentaar tijdens de uitzending.

Die uitzending was voor mij de aanleiding om een artikeltje voor Liberale Media te schrijven, getiteld De mens achter de politiek. Mijn eerste stuk als medeauteur van dat blog. Wel een beetje wennen, als GroenLinks-lid voel ik mezelf niet primair liberaal, maar de vragen in het spanningsveld tussen individuele vrijheid en een gezond sociaal klimaat vind ik interessant. Lijkt me leuk om die spanning hier en daar nog wat op te drijven. En bovendien, in de woorden van dr. ir. P. Akkermans: "Ik ben gevraagd, men heeft mij benaderd!"

Met ferme gedoogsteun

Nu is het nog de euforie van het moment. Wilders glundert bij het idee dat er mogelijk toch een rechts kabinet komt. Met de almachtige gedoogsteun van zijn PVV. Is het niet prachtig? Kunnen VVD en CDA straks het vuile werk opknappen, en tussentijds met hangende pootjes bij Wilders aankloppen om advies. Wilders als souffleur, Rutten en Verhagen als zijn marionetten. En die paars-plus kliek heeft het nakijken met z'n linkse hobby's. Ja, Wilders heeft alle reden om zich in de handjes te knijpen.

Wie nader inzoomt ziet echter wat krampachtige trekken in die brede glimlach. Het uitleggen aan de kiezer, dat lukt nog wel. Wilders heeft al genoeg geroepen dat Paars-plus een ramp voor het land zou zijn. Met de gedoogsteunvariant komt een rechts kabinet in het zadel, en is die ramp afgewend. Kiezer tevreden. Want dat is wat PVV kiezers graag horen: duidelijke taal. Iemand die maar 's zegt waar het op staat. En dat is waar Wilders zich nu zorgen om moet gaan maken.

Want hoe gaat dat er straks uitzien? Een PVV die straks "hear hear" roept bij elk kabinetsplan? Leuk en aardig dat die plannen mede gebaseerd zijn op punten van het PVV-program, maar daar zaten de kiezers niet op te wachten. Die willen hun leider terug, die met een paar goed geplaatste opmerkingen hele bevolkingsgroepen kan beledigen. Gedogen, dat klinkt niet erg Jip-en-Janneke. Waarschijnlijk doet de PVV evengoed wel van zich horen, bijvoorbeeld in een halfslachtige poging oppositie te voeren tegen de oppositie. Maar de glans is er dan inmiddels wel vanaf. En de kiezer, die heeft weer wat om zich aan te ergeren.

Uw oude dag

Dit zijn beangstigende tijden. Over rechts of over links, een volgende regering zal het niet nalaten de komende jaren zoveel mogelijk te bezuinigen. En ondertussen worden wij er niet jonger op. Heeft u ook wel eens van die nachtmerries, waarin u zichzelf over tien, twintig jaar hulpbehoevend ziet worden? Dat u die ene dag in de maand 's ochtends wordt ingezeept, en met geluk 's middags een keer wordt afgespoeld? Welke dag van de week zal er een warme maaltijd op het menu staan? Laten we dit rampscenario niet afwachten en het heft in eigen handen nemen. Hier volgt een recept voor een zorgeloze oude dag.

Om te beginnen, maar niet voor iedereen weggelegd: trouw als laatste in de reeks een puissant rijke man of vrouw met een groot, haperend hart. Voor veel geld is en blijft alles te koop. U kunt dan met een blij gemoed afglijden in een licht dementerend bestaan.

Is het u niet gelukt om uw oudedagsvoorziening aan de haak te slaan, dan is een reeks van andere maatregelen noodzakelijk. Ooit wordt u ergens weggestopt, of aan de nukken van uw familie of schoonfamilie overgeleverd. Een akelig vooruitzicht, maar u kunt er het beste van maken. Begint u vast met trainen voor de belangrijkste troef: de rol van schattige opa of oma.

• Toon belangstelling voor de oeverloze verhalen over het werk van uw kinderen, of de schoolresultaten van uw kleinkinderen. Af en toe de pols vasthouden en diep in de ogen kijken, dat scoort. Ga echter niet te diep in op hun gezwets, het moet wel leuk blijven.
  
• Zorg dat de koektrommel altijd goed gevuld is en dat u bier, wijn, chips en cola in huis heeft.
  
• Negeer de brutale opmerkingen van uw kleinkinderen, of geef er een leuke draai aan. "Wat zijn het toch een heerlijke bengels", die doet het wel aardig. Laat in geen geval het woord "opvoeding" vallen!
  
• Kies een aaibaar gebrek. Slecht ter been, beetje krom lopen met stok, schattig brilletje. Doof scoort minder, al wordt dat soms juist wel weer gewaardeerd (die momenten moet u een beetje leren aanvoelen). Alzheimer werkt in het begin wel op de lachspieren, maar dat vinden ze al gauw niet leuk meer. Voorkom te allen tijde incontinent te worden.
  
• Verbijt de pijn van uw aftakelende lichaam en slik de lange eenzame dagen weg. Daar even over klagen mag, met een verontschuldigende glimlach, net genoeg om wat schuldgevoel op te wekken bij het kind dat u te lang niet heeft bezocht.
  
• Wees scheutig met complimenten als "Wat ben je toch een lieve schat" en "Wat zie je er goed uit", strategisch afgewisseld met "Als ik jou toch niet had...".
  

Heeft u deze basisvaardigheden onder de knie? Gefeliciteerd!
Dan heeft u ook met uw oude dag nog kans op een menswaardig bestaan.

IJsschots op drift

Sinds kort ben ik Twitter een beetje aan het verkennen. Ik weet nog niet of dat een blijverdje is voor mij. Ik ken mezelf, als het nieuwe ervan af is, dan dient zich weer wat nieuws aan wat mijn aandacht trekt. Zoals dit bloggen nu.

Via Twitter kwam het verzoek binnen om te reageren op een artikel op Liberale Media. Dat vond ik leuk om te doen, dus toen er later een oproep kwam om zelf een stukje in te sturen kon ik me weer niet inhouden. De redactie vond het lezenswaardig en heeft het nu gepromoveerd tot heus artikel. Met bijpassend plaatje, jawel. Trotse ik.

Om te beginnen

De kop is eraf, "Ook wat moois" is afgevuurd en niet meer te stuiten. Laat ik bescheiden beginnen. De titel van deze blog - het zal u niet zijn ontgaan - kan worden gelezen als "Dat is me ook wat moois!", of als "Kijk, dit is ook wat moois!". Het staat voor alles wat mijn aandacht trekt, uit verontwaardiging, betrokkenheid, ontroering of verwondering. Voor zover ik me dat nu vast kan voorstellen zal dat kunnen gaan om interesses uit mijn hobby-sfeer (natuur, muziek, kunst, literatuur), mijn werk (coaching, cursus schrijven, IT), of andere zaken die mijn belangstelling hebben (politiek, onderwijs, psychologie, ik kan wel even doorgaan).

Een veelheid aan aandachtsgebieden dus. Maar ik vermoed dat die onderwerpen ondergeschikt zullen zijn aan het verhaal er omheen. Het zijn meestal de kleine deviaties - die juist niet kenmerkend zijn voor het terrein in kwestie - die de aandacht van een nadere beschouwing verdienen. Daarover te schrijven helpt me mijn gedachten te ordenen en sluimerende ideeën aan de oppervlakte te brengen. En, wie weet schenkt het u ook wat voldoening. Dat zou leuk zijn.